Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) stanowi podstawowy obowiązek zarówno pracodawcy, jak i pracowników. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, zwracając szczególną uwagę na:
- organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewnienie przestrzegania w firmie przepisów oraz zasad w zakresie BHP,
- usuwanie uchybień,
- reagowanie na potrzeby w zakresie BHP oraz dostosowanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,
- uwzględnianie ochrony zdrowia pracowników młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,
- zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
- zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy (jeżeli stanowisko zostało ustanowione w zakładzie pracy)
Pomimo, że BHP dla pracowników oraz pracodawców najczęściej kojarzy się z obowiązkiem odbycia szkoleń, zagadnienie to jest zdecydowanie szersze. Właściwe wypełnienie obowiązków z zakresu BHP może być kluczowe w następujących sytuacjach:
- Wypadek przy pracy – podczas ustalania przyczyn i okoliczności wypadku uwzględnia się stopień w jakim pracodawca wywiązał się ze swoich obowiązków. Jeżeli przyczyną wypadku było zaniedbanie w obszarze BHP, pracodawca może otrzymać dotkliwą karę finansową. Jeżeli wypadek zostanie natomiast zakwalifikowany jako zbiorowy, ciężki lub śmiertelny przepisy przewidują karę pozbawienia wolności. Należy także wspomnieć o potencjalnych odszkodowaniach, których może domagać się poszkodowany lub jego rodzina.
- Kontrola PIP – w przypadku każdej kontroli inspektorzy PIP dokonują sprawdzenia czy przedsiębiorstwo przestrzega ustawowych obowiązków w zakresie BHP. W sytuacji uchybień inspekcja może nałożyć na przedsiębiorstwo karę finansową.
- Spory z ubezpieczycielami – praktycznie każde przedsiębiorstwo posiada różnego rodzaju polisy, zarówno majątkowe jak i osobowe. Powszechną praktyką wśród ubezpieczycieli przed wypłatą odszkodowania jest ustalenie, czy pracodawca nie dokonał zaniedbania, przyczyniają się do powstania szkody lub uszczerbku na zdrowiu pracownika.
Praktyka wskazuje, że podczas kontroli PIP w przedsiębiorstwach transportowych, inspektorzy sprawdzają najczęściej następujące aspekty z zakresu BHP:
- Szkolenia wstępne i okresowe – zgodnie z przepisami pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez szkolenia w zakresie BHP. Szkolenie wstępne obejmujące zarówno część ogólną, jak i stanowiskową powinno odbyć się w pierwszym dniu pracy. Wielu pracodawców zapomina, że po roku od szkolenia wstępnego pracownik powinien odbyć szkolenie okresowe, które następnie należy powtórzyć raz na 3 lata.
- Oceny ryzyka zawodowego – stanowi zestawienie wszelkich zagrożeń w środowisku pracy, które mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika. Ponadto ocenie ryzyka zawodowego powinny znaleźć się metody przeciwdziałania zagrożeniom i ich eliminacji. Pracodawca powinien przygotować kartę oceny ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy, a następnie zapoznać z nią pracowników. Pracownik powinien na piśmie potwierdzić zapoznanie się z przedstawionymi dokumentami.
- Odzież roboczą – zgodnie z kodeksem pracy, pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikowi odzieży jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu lub podyktowane jest to względami technologicznymi, sanitarnymi lub bezpieczeństwem i higieną pracy. Pracodawca powinien prowadzić ewidencję wydanej odzieży roboczej. Przepisy dopuszczają również w pewnych okolicznościach możliwość wykorzystania odzieży własnej przez pracownika. W takiej sytuacji pracodawca powinien wypłacić tzw. ekwiwalent za pranie odzieży roboczej w wysokości ustalonej w wewnątrzzakładowych przepisach (np. zarządzeniu).
- Dokumentacja związana z wypadkami przy pracy – zakład pracy powinien prowadzić ewidencję zaistniałych wypadków przy pracy, a także posiadać protokoły powypadkowe.
Każdy pracodawca zatrudniający do 100 osób powinien zapewnić również wykonywanie zadań służby BHP w swoim zakładzie pracy. W takiej sytuacji wyróżniamy 3 możliwe warianty spełnienia tego obowiązku:
- Firmy zatrudniające do 10 pracowników ( do 20 jeżeli zakład pracy ma nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka) – zadania służby BHP może wykonywać pracodawca po odbyciu odpowiedniego szkolenia.
- Firmy zatrudniające do 100 pracowników – zadanie służby BHP może wykonywać inny pracownik jeżeli posiada niezbędne kompetencje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Firmy zatrudniające powyżej 100 osób – zobowiązane są do utworzenia służby BHP
Zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku, w przypadku braku kompetentnych pracowników pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy na podstawie umowy zlecenie. Specjalista taki musi posiadać wymagane w przepisach kwalifikacje.
Dokonując podsumowania podstawowych aspektów, jakie firma transportowa powinna zapewnić w ramach obowiązków BHP, należy wskazać:
- przeprowadzanie szkoleń wstępnych i okresowych,
- wyznaczenie osoby lub firmy odpowiedzialnej za wykonywanie zadań służby BHP.
- dokonanie oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz zapoznanie z nim pracowników (na piśmie),
- prowadzenie ewidencji wydanej odzieży roboczej dla każdego pracownika.
Wywiązanie się z powyższych obowiązków powinno zapobiec ewentualnym konsekwencjom w przypadku kontroli PIP, a także gdy nastąpi wypadek przy pracy.