Czym jest odpoczynek tygodniowy kierowcy w wariancie 3+1 ?
Podczas wykonywania usług rozliczania czasu pracy kierowcy, często pojawiają się wątpliwości przewoźników dotyczące tego jak wykonać odpoczynek tygodniowy kierowcy. Problematyczne jest zwykle właściwe rozplanowanie regularnych odpoczynków tygodniowych. Zdarza się, że przedsiębiorstwa w obawie przed karą nakazują kierowcy wykonanie odpoczynku 45 h, który nie jest w danym momencie wymagany. Właściwe wykonanie i zaplanowanie odpoczynku regularnego jest szczególnie istotne w momencie, kiedy coraz więcej krajów wprowadza ograniczenia w tym zakresie. Poniżej przedstawiamy najważniejsze kwestie związane z planowaniem „pauz” tygodniowych.
| Temat właściwego planowania odpoczynków tygodniowych został szczegółowo omówiony w publikacji książkowej Rozliczanie czasu pracy kierowców. Kompendium wiedzy. Książka do kupienia w wydawnictwie CeDeWu. |  |
Odpoczynki tygodniowe kierowcy – najważniejsze informacje
Analiza odpoczynku tygodniowego wymaga zaznajomienia się z kilkoma ważnymi definicjami. Pierwszą, którą wprowadza rozporządzenie 561/2006/WE jest tydzień. Jest to w myśl przepisów okres sztywny, a więc jego bieg nie ma nic wspólnego z wykonaniem odpoczynku tygodniowego. Zgodnie z w/w rozporządzeniem tydzień oznacza okres od godz. 00.00 w poniedziałek do godz. 24.00 w niedzielę. Ma to kilka konsekwencji związanych z planowaniem czasu pracy kierowcy gdyż:
- W czasie sztywnego tygodnia kierowca może pracować maksymalnie 60 godzin lub prowadzić pojazd 56 godzin. Do pierwszego limitu zalicza się inna praca natomiast, do drugiego sam czas prowadzenia pojazdu oznaczany na tachografie symbolem kierownicy.
- W okresie dwóch sąsiadujących ze sobą tygodni kierowca może prowadzić pojazd maksymalnie 90 godzin. Oznacza to, że jeżeli w tygodniu pierwszym pracował 50 godzin, to w kolejnym zaczynającym się w poniedziałek o godzinie 00:00 wolno mu prowadzić pojazd jedynie 40 godzin. Na maksymalny okres prowadzenie nie ma wpływu odpoczynek tygodniowy.
- Przepisy wyznaczają minimalny limit odpoczynku tygodniowego. Wyróżniamy dwa rodzaje tego typu odpoczynków: odpoczynek regularny trwający nieprzerwanie 45 godz. oraz odpoczynek tygodniowy skrócony trwający nieprzerwanie, co najmniej 24 godziny. W każdych dwóch sąsiadujących ze sobą sztywnych tygodniach (od godz. 00.00 w poniedziałek do godz. 24.00 w niedzielę) kierowca musi mieć, co najmniej jeden odpoczynek pełny (45 godzin) i co najmniej jeden skrócony (24 godziny).
- Odpoczynek tygodniowy powinien rozpocząć się nie później niż po 6 okresach 24h od momentu zakończenia poprzedniego okresu odpoczynku tygodniowego (144h)
- Tygodniowy okres odpoczynku, który przypada na dwa tygodnie można zaliczyć do dowolnego z nich, ale nie obu. Oznacza to, że jeżeli rozpoczniemy odpoczynek tygodniowy przed godziną 24:00 w niedzielę to możemy go zaliczyć jeszcze do tego tygodnia w jakim się rozpoczął.
Jak zaplanować odpoczynek tygodniowy kierowcy 3+1
O ile planowanie odpoczynków w systemie tygodniowym i dwutygodniowym nie stwarza znaczących problemów, warto przyjrzeć się organizacji pracy w systemie 3 na 1. Znając podstawowe zasady określone w rozporządzeniu 561/2006/WE przyjrzyjmy się przykładowej sytuacji
Odpoczynek w wariancie pracy 3 na 1 (dwa odpoczynki skrócone według nowych przepisów)
W związku ze zmianą przepisów od 20 sierpnia 2020 r. wykonanie dwóch obowiązkowych odpoczynków tygodniowych skróconych, jest możliwe na zasadzie odstępstwa przewidzianego w art. 8 rozporządzenia 561/2006/WE.
Zgodnie ze wskazanym odstępstwem kierowca wykonujący międzynarodowe przewozy drogowe rzeczy może, poza państwem członkowskim siedziby, wykorzystać dwa kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku pod warunkiem, że w ciągu kolejnych czterech tygodni wykorzysta przynajmniej cztery tygodniowe okresy odpoczynku, z których przynajmniej dwa będą regularnymi tygodniowymi okresami odpoczynku.
Należy także pamiętać, że tygodniowy okres odpoczynku rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu sześciu okresów 24 godzinnych, licząc od końca poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku.
W związku z tym, nie jest możliwa do zastosowania dotychczasowa forma odbioru dwóch odpoczynków tygodniowych skróconych pod rząd, jeżeli kierowca w tygodniu wyjazdu odebrał odpoczynek 45h (np. w poniedziałek lub wtorek).
Wykorzystując nowy wariant odbioru dwóch odpoczynków tygodniowych skróconych należy pamiętać, że:
- odpoczynek tygodniowy powinien rozpocząć się nie później niż po 6 okresach 24h od momentu zakończenia poprzedniego okresu odpoczynku tygodniowego (144h);
- dwa odpoczynki tygodniowe skrócone można odebrać tylko w przypadku, gdy wykonywane są na terenie kraju innego niż siedziba pracodawcy. Oznacza to, że nie można odbierać dwóch kolejnych odpoczynków tygodniowych skróconych, jeżeli ich odbiór nie następuje w innym kraju (np. przewoźnik z Polski nie może wykorzystać tej formy odbioru odpoczynku, gdy co najmniej jeden z nich zostanie odebrany na terenie Polski);
- trzeci (kolejny) odpoczynek tygodniowy musi być odebrany, jako odpoczynek regularny (45h);
- kolejny odpoczynek również musi być odebrany, jako odpoczynek regularny (45h);
- przed trzecim odpoczynkiem tygodniowym powinna nastąpić rekompensata dwóch odpoczynków skróconych (liczba godzin, które brakują do odpoczynku 45h);
- przed rekompensatą należy odebrać odpoczynek dobowy (9 godzinny lub 11 godzinny, w zależności od tego, czy kierowca dysponuje odpoczynkiem 9 godzinnym);
- rekompensata i odpoczynek regularny w trzecim tygodniu muszą być oddane w kraju, w którym firma ma siedzibę.
Każde naruszenie powyższych zasad, będzie powodowało nie skorzystanie z odstępstwa, a tym samym naruszenie w postaci skrócenia odpoczynku tygodniowego regularnego.
Zastosowanie nowej formy odbioru dwóch odpoczynków tygodniowych skróconych (co najmniej 24h) wymaga więc odpowiedniego zaplanowania (szczególnie momentu rozpoczęcia) rekompensaty w trzecim tygodniu. Do obliczenia czasu rozpoczęcia odpoczynku tygodniowego i rekompensaty w trzecim tygodniu należy posłużyć się poniższą zasadą.
144h – 9h / 11h* – rekompensata I odpoczynku – rekompensata II odpoczynku
*w zależności od tego, czy kierowca w momencie odbioru rekompensaty dysponuje jeszcze odpoczynkiem dziennym skróconym. Jeżeli kierowca wykorzystał już trzy odpoczynki skrócone wówczas powinien poprzedzić rekompensatę odpoczynkiem 11h.
Odpoczynki tygodniowe kierowcy – przykład planowania
Przykład 1
Kierowca wykonuje odpoczynek tygodniowy skrócony 30h. Po 6 okresach 24 godzinnych kierowca wykonuje kolejny odpoczynek tygodniowy skrócony 30h, który kończy w niedzielę o godzinie 18:00.
144h – 9h* – 15h -15h = 105h
Do godziny 18:00 w niedziele należy więc doliczyć 105h – wyznaczy nam to moment, w którym kierowca powinien znaleźć się na bazie celem odebrania rekompensaty i odpoczynku tygodniowego regularnego. W powyższym przykładzie oznacza to, że kierowca powinien zakończyć pracę nie później niż w piątek o godzinie 03:00. O tej godzinie powinien być maksymalnie na bazie i rozpocząć oddawanie rekompensaty wraz z odpoczynkiem dziennym. Należy pamiętać, że w kolejnym tygodniu kierowca również musi odebrać odpoczynek tygodniowy regularny trwający co najmniej 45 h.
Przykład 2
Kierowca wykonuje odpoczynek tygodniowy skrócony trwający dokładnie 24h. Po 6 okresach 24 godzinnych kierowca wykonuje kolejny odpoczynek tygodniowy skrócony trwający dokładnie 24h, który kończy w niedzielę o godzinie 18:00.
144h – 9h* – 21h – 21h = 93h
Do godziny 18:00 w niedzielę należy doliczyć więc 93h – wyznaczy nam to moment, w którym kierowca powinien znaleźć się na bazie celem odbioru rekompensaty oraz odpoczynku tygodniowego regularnego. W powyższym przykładzie oznacza to, że kierowca powinien zakończyć pracę nie później niż w czwartek o godzinie 15:00. O tej godzinie powinien być maksymalnie na bazie i rozpocząć oddawanie rekompensaty wraz z odpoczynkiem dziennym, a następnie rozpocząć wykonywanie odpoczynku tygodniowego.
Przykład 3
Kierowca wykonuje odpoczynek tygodniowy skrócony trwający dokładnie 42h. Po 6 okresach 24 godzinnych kierowca wykonuje kolejny odpoczynek tygodniowy skrócony trwający dokładnie 41h, który kończy w niedzielę o godzinie 18:00.
144 – 9h* – 3h – 4 h = 128h
Do godziny 18:00 w niedzielę należy doliczyć więc 128h – wyznaczy nam to moment, w którym kierowca powinien znaleźć się na bazie celem odbioru rekompensaty oraz odpoczynku tygodniowego regularnego. W powyższym przykładzie oznacza to, że kierowca powinien zakończyć pracę nie później niż w sobotę o godzinie 02:00. O tej godzinie powinien być maksymalnie na bazie i rozpocząć oddawanie rekompensaty wraz z odpoczynkiem dziennym, a następnie rozpocząć wykonywanie odpoczynku tygodniowego.
*zakładamy, że w trzecim tygodniu kierowca, przed odbiorem rekompensaty dysponuje odpoczynkiem dziennym skróconym (min. 9 godzinnym)
Odpoczynki tygodniowe kierowcy – o czym należy pamiętać ?
Ogólna analiza wskazuje, że jeżeli drugi odpoczynek tygodniowy skrócony kierowca kończy w niedzielę (co jest powszechną zasadą) lub w nocy z niedzieli na poniedziałek, to w najgorszym przypadku musi rozpocząć odbiór rekompensaty w czwartek po południu (zakładając, że wykonał minimalny okres obu odpoczynku tygodniowych trwający równo 24h).
Kilka wskazówek:
- bezpiecznie jest poprzedzić odbiór rekompensaty zawsze odpoczynkiem 11 godzinnym, jeżeli nie mamy 100% pewności, że kierowca dysponuje jeszcze odpoczynkiem dziennym skróconym (min. 9h);
- odpoczynki skrócone lepiej wykonywać dłuższe niż 24h. Im odpoczynek dłuższy tym mniej godzin rekompensaty musimy oddać w trzecim tygodniu kierowcy;
- zawsze należy wyznaczyć graniczny moment oddania rekompensaty oraz odpoczynku tygodniowego regularnego. Nieoddanie poprawnie rekompensaty i odpoczynku 45h w trzecim tygodniu może narazić przedsiębiorstwo na bardzo wysokie kary finansowe (naruszenie związane ze skróceniem odpoczynku tygodniowego oraz nie oddania wymaganej rekompensaty);
- w żadnym wypadku nie wolno przesunąć maksymalnego momentu oddania rekompensaty i odpoczynku tygodniowego, ponieważ może to skutkować otrzymaniem bardzo wysokiej kary finansowej;
- stosując odstępstwo musimy mieć pewność, że kierowca będzie w stanie odebrać rekompensatę oraz odpoczynek regularny (w przypadku skrócenia obu odpoczynków do równych 24 godzin potrzebne będą 4-5 dni). Jeżeli nie jesteśmy pewni, że będziemy w stanie zapewnić kierowcy minimalny czas na oddanie rekompensaty i odpoczynku tygodniowego regularnego lepiej nie korzystać z tej formy odbierania odpoczynków;
- odpoczynek 45 godzinny oddawany po rekompensacie można przedłużyć do 90 godzin. Jeżeli druga część odpoczynku będzie przypadała na przełomie tygodni, to w kolejnym tygodniu nie musimy już oddawać odpoczynku tygodniowego regularnego (w myśl zasady: Tygodniowy okres odpoczynku, który przypada na dwa tygodnie można zaliczyć do dowolnego z nich, ale nie obu).
Wykorzystanie dwóch odpoczynków tygodniowych skróconych pod rząd może więc być użytecznym rozwiązaniem dla wielu firm. Należy jednak pamiętać, że odstępstwo to stosujemy, jeżeli mamy 100% pewności i wiedzy, jak wykorzystać nowe przepisy. Jeżeli wiemy, że kierowca nie będzie w stanie wrócić do kraju w odpowiednim czasie celem oddania rekompensaty i odpoczynku tygodniowego 45h, to nie powinniśmy korzystać ze wskazanego przepisu.